Төрөппүккэ психолог сүбэтэ.

Уһуйаан саастаах оҕолор саастарынан уларыйыылара.

2-3 саастаах о5олор.

​

Ийэ, аҕа тапталыгар уйдара сылдьыбыт икки аҥар, үс саастаах оҕолор төрөппүттэриттэн тэйэр диэни билбэккэ сылдьан, уһуйаан киэҥ эйгэтигэр баар буола түһэллэр.

​

Биллэҥ туран кып кыра дьон уһуйаан эйгэтигэр кэлиилэрин ыарырҕаталлар,аан бастаан төрөппүтэ суох хаһан да көрбөтөх оҕолорун, баспытааталларын, үлэһиттэрин кытта алтаһыылара үгүс күчүмэҕэйдэри үөскэтэллэр. Ол гынан баран, бу бириэмэҕэ төрөппүт дьиэтигэр уһуйаан режимигэр сөп  тутуһуннаран  оҕотун үөрэппит буоллаҕына оҕо түргэнник уһуйаан эйгэтигэр киирэр. 

2-3 саастаах о5олор сүрдээх эмоциональнайдар, аралдьыйаллара элбэх, наар хамсыы, мөхсө сылдьаллар, элбэҕи интэриэһиргииллэр, ол интэриэһиргээбит малларын, салларын айахтарыгар уган чувствуйдууллар.

Бу кэмҥэ оҕону наар буойа, бобо сылдьыбакка, сөптөөх сыһыан олохтонуохтаах.

Ол курдук, хамсаныылаах оонньуулар уонна остуоруйаларынан, мультик араас геройдарынан  кэпсэтии, көрдөрүү.

2-3 саастаах оҕону кытта улахан киһини кытта кэпсэтэр курдук кэпсэтиэхтээхпит, кыра оҕолуу саҥарыа суохтаахпыт. Бу сааһыттан оҕо саҥата, толкуйдуур дьоҕура сыыйа сайдан, эбиллэн иһэр кэмэ буолар.

Бу кэмҥэ оҕоҕо тарбахтарынан кырааскалыырга, кумахха ооньуулар, кумааҕыны быһан аппликация, быаҕа бөдөҥ оҕуруо уо.да араас бэйэлэрин саастарыгар сөптөөх оонньуулары оонньотуохтаахпыт.

Ону тэҥэ үс сааһыттан оҕо “Мин”,“Мин бэйэм” диирэ элбиир, ол эбэтэр, киризистиир бириэмэтэ, бу кэмҥэ уһуйааҥҥа сылдьыыларын саҕалыыр буоланнар, оҕолор элбиэхтик хаппырыыстыыллар, ытыыллар, кыыһыраллар. Төрөппүт,баспытаатал этэрин төттөрү оҥоруохтарын сөп.

Төрөппүт оҕотун бу бириэмэҕэ төһө кыалларынан мөхпөккө, тулуйа сатыахтаах. Сыыйа түөрт сааһын туолуута оҕо  уоскуйбутунан барар.

     

4-5 саастаах о5олор.

Оҕо бу сааһыгар былчыҥнара, уҥуохтара түргэнник улаатар. Ол иһин, сүүрүүлэрэ, көтүүлэрэ элбиир, түргэн буолаллар. Ол гынан баран наһаа элбэхтик хамсанар буоланнар түргэнник сылайаллар, өр, уһуннук утуйар буолаллар.

Бу кэмҥэ оҕо саҥарар саппааһа элбиир, тугу көрбүтүн, истибитин барытын кэпсиир буолар. Ол иһин төрөппүттэр элбэхтик кэпсэтиэхтээхпит. Бу кэмҥэ сорох төрөппүттэр оҕо кэпсиириттэн куотунан оҕотун сотовай ситимҥэ эбэтэр телевизорга олордон кэбиһэр идэлээх. Бу маннык түгэҥҥэ оҕо төрөппүтүгэр эрэммэт буолуон сөп, эбэтэр оҕо саҥарар саппааһаа аҕыйыыр, оҕо саҥарар тыла бытааран, сатаан да саҥарбат буолан хаалыан эмиэ сөп.  

Ону тэҥэ, оҕолор бу саастарыгар айар дьоҕурдара сайдар, ол курдук, ырыа, үҥкүү, спорт уо. да атын талааннара арыллыахтарын сөп. Бу бириэмэҕэ төрөппүттэр, иитээччилэр оҕо талаанын сөпкө көрөн сайыннаран биэрдэхтэринэ бу оҕо инникитин сүрдээх талааннаах  киһи буолан тахсыан сөп.

 

5-6 саастаах о5олор.

Бу кэмҥэ оҕолор толкуйдуур дьоҕурдара сайдар. Ол курдук, оҕо хараҕынан, кулгааҕынан уонна этинэн-хаанынан чувствуйдуур буолар. Оҕо саҥарар саҥата чуолкайданар, этиини, тылы сөпкө толкуйдаан саҥарар буолар. Оҕо оонньуу араас көрүҥнэринэн памята сайдыбытынан барар.

5-6 саастаах оҕо оҕону кытта биир интэриэстээх буолуулара элбиир, ол иһин уопсай тыл түргэнник булан бодуруһан, доҕордоһон уһуннук оонньууллар.

Оҕолор бу саастарыгар  элбэх толкуйдатыылаах оонньуулары оонньуохтаахтар (математическай, логическай, дидактическай), ол курдук, лего, дуобат, пазл уо. да а.

Оҕону кытта төрөппүт бу саастарыгар элбэхтик тэҥҥэ оонньоһон, оҕоҕо сүбэ,ама буолан, билбэтин быһааран биэрдэҕинэ, оҕо толкуйдуур дьоҕура сайда сылдьар буолан түргэнник ылынар буолаллар. 

Төрөппүттэргэ сүбэ.

 

          Билиҥҥи  сайдыылаах  үйэҕэ олохпут  тэтимэ  олус  түргэн  эрээри  сыл  аайы  доруобуйатыгар  араас

кыһалҕалаах  оҕолор  элбээн  иһэллэр.  Онон  биһиги  бастакы  сорукпутунан

оҕолорбутун  ийэ  иһиттэн  доруобай  буолалларыгар  кыһаныахтаахпыт.

      Оҕо  төрөөт  да  элбэх  болҕомтону  эрэйэр,  кини  түргэнник  сайдарыгар, доруобай  буоларыгар  сөптөөх  усулуобуйаны  тэриийиэхтээхпит. Бастакыннан  күннээҕи  режими  сөпкө  анааран  тутуһуу. Үс  сааһыгар  дылы  оҕо  режимэ  хаста  да  уларыйар. Режими  тутуһа  үөрэммит  оҕо  детсадка  кэллэҕинэ  адаптацияны  чэпчэкитик  аһарар. Онтон  режими тутуһа  үөрэммэтэх  оҕо  детсадка  кэлэн  режимҥэ  элбэх мэһэйдэри көрсөр.

      Холобура : ытыыр, коллективка  кыайан   үөрэммэккэ  эрэйдэнэр  устунан

чаастатык  ыалдьар, детсадка  кэлиэн  баҕарбат.  Ону  төрөппүттэр  оҕобут

детсадка  кэлэн  баҕарбат, чаастатык  ыалдьар  буолла  дии  саныыллар. Дьиҥэр  төрөппүт  оҕотун  эрдэттэн  режиҥмэ  үөрэппэтэҕиттэн  буолар.

        Режимҥэ  үөрэммит  оҕо  кэнники  бириэмэтин  сөпкө  аттаран  туһанар,

бэйэтин  сөпкө  көрүнэр  буолар.

Режими  тутуһуннарарга  өрөбүл  диэн  суох  буолуохтаах.Сорох  төрөппүттэр  бэйэлэрин  режимнэринэн  оҕолорун  сырытыннараллар  ол  олох  сыһа.       Режимэ  кэһиллибит  оҕо  өй  санаа,  эт  хаан  өттүнэн   тэҥнээхтэриттэн  хаалар,  саҥарар  саҥата  хойут  сайдар,  ньиэрбинэй  системата  кэһиллэр. Оҕо  режимигэр  элбэхтик  салгыҥҥа  сылдьан  эти  хааны  эрчийэр хамсаныылаах  оонньуулары, араас  дьарыктары, үлэлии үөрэнэр, бэйэни  көрүнэр  сатабыллары  киллэриэххэ  сөп.  Оҕо  сааһыгар

сөп  түбэһэр  дьарыктары  ыытар ордук, бэйэтин  сааһыгар  сөп  түбэспэт

ыарахан  сорудахтаах дьарыктары  ыытар  туһалыахтааҕар  буортулуон  сөп.

    Оҕону  кытта  төһө  бириэмэ  дьарыктаныахха  сөбүй? 

Үс  ссатарыгар  дылы  оҕолорго  күҥҥэ  биирдэ  8-10мүн.дьарыгы  ыытар  ордук.

Оҕо  оонньуу  нөҥүө  сайдарын  умнумаҥ.

Түөрт  саастаах  оҕоҕо  15 мүн. дылы  уьатабыт.

Биэс  саастаах  оҕоҕо  20 мүн. күҥҥэ  иккитэ  дьарыктанар.

Алта  саастаах  оҕоҕо  25 мүн. күҥҥэ    үстэ дьарыктанар.

Оҕо  туругуттан ,  баҕатыттан  көрөн  кыра  уларыйыы тахсыан  сөп.

 

    Уб.төрөппүттэр  оҕо  сүрүн  дьарыга  оонньуу,  онон  иллэҥ  кэмҥитигэр  оҕолоргутун  кытта  элбэхтик  ооннььоон ,  кэпсэтин, бодоруһун.  Оҕолоргут  сайдыыта бэйэҕит кыһамнньыгытыттан, сатабылгытыттан  улахан  тутулуктаа5ын  умнуман!

      Аныгы о5о барыта билиҥҥи ʏйэ5э кʏнʏ быhа оонньообокко, сʏʏрбэккэ компьютерга, планшетка, сотовайга олорор. Кʏннээ5и интэриэhэ виртуальнай эйгэ5э сылдьар. Биhиги тɵрɵппʏттэр бастакы сыалбыт – сорукпут о5ону олордубакка элбэхтик аралдьытан оонньотуохпыт, элбэхтик кэпсэтиэхтээхпит.  О5о элбэхтик оонньоото5уна, сʏʏрдэ5инэ – кɵттɵ5ʏнэ иэийиитэ (эмоцията) сайдар ону кытары доруобуйата тупсар. Тɵрɵппʏт бэйэтэ дьиэтээ5и дьонугар, о5олоругар кыракый остуоруйа айан оонньотуон сɵп. Холобур: «Арай биирдэ….» диэнтэн са5алаан. О5о интэриэhин тардан остуоруйатын са5алыан сɵп. Бу оонньууга хас биирдии киhиэхэ кыыллардаах карточка тʏҥэтиллэр. Бэйэ – бэйэлэригэр карточкаларын кɵрдɵрбɵттɵр. Кэпсээнньит кэпсээн иhэр, ким ханнык персонаж буолбутунан мимикатынан, хамсанан, кыылы ʏтʏктэн кɵрдɵрʏɵхтээх.

​

​

     

                   Төрөппүт, бастатан туран, о5отугар истиҥ до5ор, эйэ5эс сүбэhит буолуохтаах.

​

                «Биhиги бииргэ толкуйдуохха, бииргэ быhаарыахха, инникитин аны хатылыахпыт суо5а» диэн тыллары туттартан кыбыстымаҥ.

​

                О5о бэйэтин ис туругун сатаан салайынар, бэйэтин араас иэйиитин биллэрэригэр кыана туттар буолуохтаах. Бу — төрөппүт ирдэбилэ.

​

              О5о5о до5ор, өйөбүл буолуу - төрөппүт эбээhинэhэ.

​